Η ικανότητα κάποιου να μιλάει δύο γλώσσες αντί για μία, έχει αναμφισβήτητα, πρακτικά πλεονεκτήματα στην σύγχρονη κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η επιστήμη αποδεικνύει ότι τα πλεονεκτήματα της διγλωσσίας είναι περισσότερο ουσιώδη από την απλή ικανότητα της επικοινωνίας με μία ευρύτερη γκάμα ανθρώπων. Πιο συγκεκριμένα, η επιστήμη αποδεικνύει ότι η διγλωσσία κάνει τους ανθρώπους εξυπνότερους!!! Πώς; Επιδρώντας εις βάθος στις λειτουργίες του εγκεφάλου, ξεκινώντας από την ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων, ανεξάρτητων από των καθαρά γλωσσικών, και συνεχίζοντας έως την θωράκιση του μυαλού από την εμφάνιση άνοιας σε μεγάλη ηλικία!.

 Το ξέρετε ότι?

• Το 66% των παιδιών παγκοσμίως είναι δίγλωσσα!
• Στην Ευρώπη ομιλούνται πάνω από 200 γλώσσες και διάλεκτοι.
• Πάνω από 10% των μαθητών στα ελληνικά σχολεία είναι δίγλωσσοι.
• Η 26η Σεπτέμβρη έχει καθιερωθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ως η Ευρωπαϊκή Ημέρα των Γλωσσών (European Day of Languages).

 Τι είναι, όμως, και τι δεν είναι η διγλωσσία;

• Διγλωσσία είναι η παράλληλη κατάκτηση και χρήση δύο γλωσσών έως την ηλικία των 6 ετών.
• Ένα παιδί θεωρείται δίγλωσσο:
  ?όταν οι γονείς μιλούν διαφορετικές γλώσσες μεταξύ τους και ζουν σε μία χώρα όπου ομιλείται η μία από τις δύο. Π.χ. ο πατέρας μιλάει ελληνικά, η μητέρα μιλάει ρωσικά και ζουν στην Ελλάδα.
  ?όταν οι γονείς έχουν την ίδια μητρική γλώσσα, αλλά ζουν σε μία χώρα όπου δεν ομιλείται αυτή. Π.χ. οι γονείς μιλούν αλβανικά και ζουν στην Ελλάδα.
• Ένα παιδί δεν θεωρείται δίγλωσσο όταν εκτίθεται σε μία δεύτερη γλώσσα μετά την ηλικία των 6 ετών, γιατί τότε έχει ολοκληρώσει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη του λόγου του και στην ουσία γίνεται εκμάθηση ξένης γλώσσας.

 Ποια χαρακτηριστικά παρουσιάζει η ομιλία των δίγλωσσων παιδιών;

• Η ανάπτυξη του λόγου σε ποιοτικό και ποσοτικό επίπεδο, μοιάζει αρκετά με αυτήν των μη δίγλωσσων παιδιών, εξελίσσεται συνήθως με παρόμοιο ρυθμό, αν και ενίοτε, αναμένεται μία μικρή καθυστέρηση.
• Η χρήση μεικτού λεξιλογίου ή/και μεικτών γραμματικών κανόνων παρατηρείται κάποιες φορές, αλλά θεωρείται φυσιολογικό στάδιο στην ανάπτυξη του λόγου.

 Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της διγλωσσίας;

• Η μεγάλη ικανότητα εκμάθησης νέων λέξεων.
• Η ικανότητα αναγνώρισης της ομοιοκαταληξίας των λέξεων, π.χ. μήλο ? ξύλο.
• Η ικανότητα κατάτμησης λέξεων, π.χ. ε-λ-α, για έλα.
• Η ικανότητα κατηγοριοποίησης των λέξεων, π.χ. γάτα ζώο.
• Η ικανότητα χρησιμοποίησης των πληροφοριών και η εύρεση λύσεων σε προβλήματα της καθημερινότητας.
• Η υψηλή ακουστική ικανότητα.
• Η κοινωνική και επικοινωνιακή ευχέρεια.
• Η υψηλή συναισθηματική ωρίμανση.

 Μπορεί η διγλωσσία να προκαλέσει προβλήματα λόγου και ομιλίας;
Αν ένα παιδί εμφανίσει γλωσσική καθυστέρηση ή διαταραχή του λόγου στη μία γλώσσα, τότε, συνήθως, παρατηρείται και στην άλλη γλώσσα, όμως είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η διγλωσσία δεν προκάλεσε την καθυστέρηση στον λόγο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η δυσκολία θα παρουσιαζόταν ακόμα κι αν το παιδί δεν ήταν δίγλωσσο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η χρήση δύο γλωσσών αποθαρρύνεται. Ενδείκνυται, αντιθέτως, η χρήση της μίας από τις δύο γλώσσες, ώστε το παιδί να αποκτήσει γλωσσική επάρκεια στην μία τουλάχιστον από αυτές.

Γνωρίζοντας, ότι η Διγλωσσία είναι μια αναπόφευκτη, αλλά και ωφέλιμη κατάσταση, τις περισσότερες φορές, να προσθέσουμε ότι για την ομαλή της εξέλιξη χρειάζεται εξάσκηση, με φυσικό και συστηματικό τρόπο.

Πώς μπορούν οι γονείς να ενισχύσουν την ανάπτυξη του λόγου των δίγλωσσων παιδιών;

Το κλειδί εδώ είναι η σταθερότητα και η σαφήνεια όσον αφορά στην χρήση και των δύο γλωσσών. Πιο αναλυτικά:

• Στην περίπτωση που η μητρική γλώσσα των γονιών δεν είναι η ίδια, η σύγχρονη βιβλιογραφία προτείνει το μοντέλο: «ένας γονέας ? μία γλώσσα». Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε γονιός είναι καλό, να μιλάει στο παιδί στην μητρική του γλώσσα (π.χ. ο μπαμπάς ελληνικά και η μαμά ρωσικά). Έτσι, το παιδί ακούει την κάθε γλώσσα από τον φυσικό της ομιλητή και μαθαίνει να την ξεχωρίζει και να την μιλάει χωρίς λάθη. Συνεπώς, χτίζει την κάθε γλώσσα σε σωστές βάσεις.
• Επιπλέον, όταν οι γονείς μιλούν μεταξύ τους, χρειάζεται να μην «ανακατεύουν» τις δύο γλώσσες (χρησιμοποιώντας μεικτό λεξιλόγιο ή μεικτούς γραμματικούς κανόνες), γιατί έτσι προκαλείται σύγχυση ως προς την αποκωδικοποίηση των δύο γλωσσών.
• Τέλος, οι γονείς μπορούν να επιλέξουν σταθερές ώρες μέσα στην μέρα, που θα μιλούν όλοι μαζί, είτε τη μία είτε την άλλη γλώσσα. Για παράδειγμα, το πρωί όλοι μιλούν ελληνικά και το βράδυ όλοι μιλούν ρωσικά.
• Στην περίπτωση που οι γονείς μιλούν την ίδια γλώσσα, αλλά ζουν σε ξένη χώρα, μπορούν να μιλούν στο σπίτι την μητρική τους γλώσσα. Επίσης, μπορούν να βρίσκουν ευκαιρίες ώστε το παιδί να ακούει την μητρική γλώσσα και σε άλλα περιβάλλοντα, όπως από συγγενείς, σε παραμύθια ή σε ταινίες. Έτσι, το παιδί θα έχει την ευκαιρία να εκτιμήσει και να μάθει και τις δύο γλώσσες και να μη χάσει την πολιτιστική του κληρονομιά.

Το σημαντικότερο σε όλα τα παραπάνω, είναι η πιστή τήρηση των βασικών αυτών αρχών για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Δηλαδή, οι γονείς χρειάζεται να αποφασίσουν πώς θα επικοινωνούν με το παιδί τους, να είναι σωστοί χρήστες της εκάστοτε γλώσσας και να προσπαθούν σε καθημερινή βάση. Ας μην ξεχνάμε, πως σε ό, τι αφορά στα παιδιά, η συνέπεια των μεγάλων είναι αυτή που αποτελεί το κλειδί και για την συνέπεια των μικρών.
Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε ότι η διγλωσσία μπορεί να αποτελέσει μεγάλο εφόδιο στη ζωή ενός παιδιού και να αποφέρει σημαντικούς καρπούς αρκεί ν? αντιμετωπιστεί με υπευθυνότητα από την μεριά των γονιών και όχι σαν παιχνίδι!

ΠΗΓΗ: Λεξιμάθεια
Ευρυπίδη Χαρά - Λογοθεραπεύτρια